Patogeneza atopowego zapalenia skóry (AZS) jest złożona i wiąże się ze współdziałaniem czynników środowiskowych, immunologicznych, nieimmunologicznych oraz genetycznych. Profilaktyka AZS to przede wszystkim karmienie piersią do 4.–6. miesiąca życia, przy czym istotną rolę odgrywa również dieta matki w czasie ciąży i karmienia piersią. Leczenie obejmuje z kolei odpowiednią pielęgnację skóry, edukację rodziców oraz farmakoterapię. Skóra noworodka dojrzewa i podlega procesom adaptacyjnym, a więc jej funkcje, w tym szczelność bariery naskórkowej, są niedoskonałe. Warstwa rogowa i ziarnista naskórka są cienkie, słabo wykształcone, a gruczoły łojowe i potowe niedostatecznie rozwinięte. Z tego powodu przenikalność egzogennych substancji toksycznych, leków stosowanych miejscowo jest znacznie większa. W okresie noworodkowym obserwowane są przede wszystkim przemijające zmiany skórne. Dość często występuje: trądzik noworodkowy, toksyczny rumień noworodkowy, przemijająca krostkowa melanoza noworodków. Zmiany o typie atopowego zapalenia skóry zwykle występują nieco później. Atopowe zapalenie skóry (ang. atopic dermiatitis, atopic eczema, łac. diathesis allergica) Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest to przewlekłe, nawrotowe, zapalne schorzenie skóry z towarzyszącym świądem, typową lokalizacją zmian oraz częstym współistnieniem innych chorób alergicznych. POLECAMY Epidemiologia Wzrost występowania u dzieci obserwuje się w dużych aglomeracjach miejskich, zwłaszcza w krajach wysoko uprzemysłowionych (10–25%). W Polsce odsetek chorych na AZS wśród dzieci to 4,7%–9,2%. Ocenia się, że u 50% chorych objawy pojawiają się przed 1. u 95% do 5. Patogeneza Patogeneza atopowego zapalenia skóry jest złożona. Rozwój i objawy mają ścisły związek ze współdziałaniem czynników środowiskowych, immunologicznych, nieimmunologicznych oraz genetycznych. Dziedziczenie w atopowym zapaleniu skóry ma charakter dziedziczenia poligenowego. Większość genów koduje produkty związane z immunglobuliną klasy E (np. gen dla IL-4 i IL-9, gen kodujący łańcuch b receptora FceR1). Istotny jest polimorfizm genu dla filagryny, który decyduje o wrodzonym defekcie bariery naskórkowej. Nieprawidłowości skóry wynikają również z zaburzeń syntezy ceramidów i lipidów w skórze właściwej. Kolejnym elementem patogenetycznym jest predyspozycja do nadprodukcji IgE i wzmożonej odpowiedzi IgE-zależnej na antygeny wewnątrz- i zewnątrzpochodne (w tym pokarmowe i inhalacyjne). Konsekwencją defektu bariery naskórkowej jest suchość skóry, obniżony próg świądowy, duża wrażliwość na bodźce drażniące, skłonność do zakażeń oraz zwiększona penetracja alergenów i czynników drażniących. Tworzy się też błędne koło, ponieważ różne czynniki drażniące, takie jak dym papierosowy, smog, detergenty w środkach piorących uszkadzają połączenia komórkowe, tzw. tight junction, w naskórku niemowlęcia, ułatwiając penetrację szkodliwych substancji. Ważną rolę pełni układ nerwowy oraz teoria zapalenia neurogennego, co może wyjaśniać zjawisko błędnego koła „świąd–drapanie–świąd”. Obraz kliniczny Przebieg choroby może mieć charakter ostry, wówczas typowym wykwitem jest grudka, często o charakterze wysiękowym, zwykle osadzona na podłożu zapalnym. Dla zmian przewlekłych charakterystyczne są suche wykwity, złuszczanie, lichenifikacja. Typowym objawem jest wybitnie nasilony świąd oraz suchość skóry, mająca bezpośredni związek z defektem bariery naskórkowej. Lokalizacja zmian zależy od wieku dziecka: u młodszych niemowląt występują wykwity na policzkach i w obrębie owłosionej skóry głowy. U starszych niemowląt pojawiają się zmiany na całym tułowiu i zewnętrznych, wyprostnych powierzchniach kończyn. W późniejszym okresie zmiany lokalizują się w zakresie zgięć stawowych. Zapalenie może też obejmować skórę całego ciała (erytrodermia). Diagnostyka Ze względu na brak laboratoryjnego złotego standardu diagnostycznego rozpoznanie stawia się na bazie obrazu klinicznego oraz kryteriów Hanifina i Rajki (tab. 1). Atopowe zapalenie skóry podejrzewa się u dzieci, u których są spełnione trzy kryteria większe oraz trzy kryteria małe. Alternatywnie można stosować brytyjskie kryteria diagnostyczne AZS (tab. 2). W większości przypadków postawienie właściwego rozpoznania nie jest trudne. Trudność mogą sprawiać przypadki wczesnego stadium choroby. Pomocnicze znaczenie w diagnostyce dziecka z atopowym zapaleniem skóry mają: testy skórne punktowe (skin prick tests, SPT) oraz typu płatkowego (atopy patch tests, APT) z alergenami pokarmowymi i powietrznopochodnymi. Udział alergenów pokarmowych jest ważny przede wszystkim u niemowląt i małych dzieci. Alergia pokarmowa występuje w 30–40% przypadków o ciężkim przebiegu, 5–10% w umiarkowanej i 1–3% w łagodnej postaci AZS. Częściej występuje u niemowląt, u których poza zmianami skórnymi występują objawy z innych narządów, przede wszystkim z przewodu pokarmowego. Reakcje mogą być IgE-niezależne i IgE-zależne. Potwierdzenie alergii pokarmowej u dziecka z AZS wymaga stosowania diet z wykluczeniem pokarmów uczulających. Tabela 1. Kryteria diagnostyczne atopowego zapalenia skóry wg Hannifina i Rajki* Kryteria większe (co najmniej 3 z 4 poniższych) Kryteria mniejsze świąd skóry przewlekły i nawrotowy przebieg choroby typowe umiejscowienie zmian skórnych atopia u pacjenta lub w wywiadzie rodzinnym suchość skóry (xerosis) rybia łuska lub rogowacenie przymieszkowe dodatnie wyniki punktowych testów skórnych zwiększone stężenie IgE (atopia) wczesny wiek wystąpienia zmian nawracające zakażenia skóry nieswoisty wyprysk rąk i/lub stóp wyprysk sutków zapalenie czerwieni warg (cheilitis) nawrotowe zapalenie spojówek stożek rogówki (keratokonus) zaćma podtorebkowa zacienienie wokół oczu objaw Denniego i Morgana (fałd oczny) biały dermografizm przedni fałd szyjny świąd skóry po spoceniu nietolerancja pokarmów Tabela 2. Brytyjskie kryteria diagnostyczne AZS Warunek obowiązkowy: świąd w ciągu ostatnich 12 miesięcy oraz przynajmniej 3 z 4 poniżej podanych: W wywiadzie – zajęcie fałdów skórnych, zmiany na tułowiu, w obrębie szyi lub wokół oczu. Dodatni osobniczy wywiad w kierunku astmy oskrzelowej lub alergicznego nieżytu nosa (u dzieci poniżej 4. choroby atopowe u krewnych pierwszego stopnia). Uogólniona suchość skóry w ostatnim roku. Początek choroby poniżej 2. (nie stosuje się, gdy dziecko jest poniżej 4. lub są widoczne zmiany zapalne w zgięciach (lub inna lokalizacja u dziecka poniżej 4. U niemowląt do pokarmów alergizujących zaliczane jest przede wszystkim mleko krowie i jaja. Jeżeli zastosowanie diety eliminacyjnej z wyłączeniem tych produktów przez matkę karmiącą piersią nie powoduje poprawy stanu zdrowia niemowlęcia w czasie od 2 do 3 tygodni, należy jej zaprzestać. Matka wymaga w tym czasie substytucji preparatem wapnia i witaminą D3. Pamiętać należy, iż powodem braku poprawy może być brak alergii pokarmowej u dziecka z AZS, a w przypadku nasilonego AZS, o ciężkim przebiegu, występowanie alergii na dodatkowe pokarmy: gluten, ryby, orzechy, różne warzywa, owoce. Jednak dalsze ograniczenie diety powinno być prowadzone wyłącznie przez specjalistę alergologa czy gastroenterologa. U niemowląt karmionych sztucznie przy wprowadzeniu diagnostycznej diety eliminacyjnej podajemy mieszanki zawierające znacznego stopnia zhydrolizowaną frakcję kazeiny lub białek serwatkowych. W przypadku bardzo ciężkiej postaci AZS, zwłaszcza z towarzyszącymi objawami z przewodu pokarmowego, wprowadzane są mieszanki aminokwasowe. Kryteriami zasadności stosowania diety eliminacyjnej musi być udowodniona alergia pokarmowa oraz skuteczność terapeutyczna diety powodująca remisję objawów skórnych lub ich całkowite ustąpienie. Biorąc pod uwagę, że układ immunologiczny niemowlęcia jest plastyczny, niezwykle ważne jest nabywanie tolerancji immunologicznej. Należy pamiętać, iż dieta eliminacyjna może szkodzić i według aktualnego stanu wiedzy należy ją stosować przy pełnym uzasadnieniu. Postępowanie terapeutyczne składa się z dwóch elementów: profilaktyki oraz działań leczniczych. Profilaktyka Profilaktyka to przede wszystkim karmienie piersią do 4.–6. miesiąca życia. W zaleceniach dotyczących profilaktyki alergii pokarmowej Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii EAACI z 2020 roku podkreślono istotną rolę dużej różnorodności diety ciężarnej, niemowlęcia w profilaktyce alergii ze względu na: korzystny wpływ na mikrobiom, dostarczanie produktów mogących wpływać profilaktycznie na rozwój alergii, czyli błonnika i kwasów tłuszczowych, większą ekspozycję na różne antygeny i przez to indukowanie tolerancji. Podkreślona została istotna rola podawania małych dawek. Wytyczne Europejskiej Akademii Alergologii EAACI dotyczących profilaktyki alergii pokarmowej u niemowląt i małych dzieci (aktualizacja: maj 2021 r.) Kluczowe sugestie: Unikanie stosowania w pierwszym tygodniu życia dziecka mieszanki mleka krowiego w postaci standardowego mleka modyfikowanego jako pokarmu uzupełniającego. Wprowadzenie do diety niemowląt w wieku 4.–6. miesiąca życia w ramach żywienia uzupełniającego dobrze ugotowanego jaja oraz orzeszków ziemnych w populacjach, w których występuje duża częstość alergii na ten alergen. Nie zaleca się unikania alergenów pokarmowych podczas ciąży oraz w trakcie karmienia piersią dzieci bez alergii pokarmowej ani stosowania produktów sojowych w pierwszych 6 miesiącach. Tabela 3. Terapia podstawowa w AZS Terapia emolientowa bezpośrednie stosowanie emolientów na skórę ze stanem zapalnym jest źle tolerowane najpierw na... Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów Co zyskasz, kupując prenumeratę? Roczną prenumeratę dwumiesięcznika Food Forum w wersji papierowej lub cyfrowej, Nielimitowany dostęp do pełnego archiwum czasopisma, Możliwość udziału w cyklicznych Konsultacjach Dietetycznych Online, Specjalne dodatki do czasopisma: Food Forum CASEBOOK... ...i wiele więcej! Sprawdź
Alergie pokarmowe dotykają zwykle niemowlęta i małe dzieci. Dlatego też warto zapoznać się z najczęstszymi objawami alergii u najmłodszych.
Alergia pokarmowa u niemowląt Choć mleko matki jest najwartościowszym pożywieniem dla noworodka, czasami pojawia się w nim coś, co alergizująco wpływa na organizm maluszka. Dlaczego u dzieci karmionych piersią pojawiają się alergie pokarmowe i jak im przeciwdziałać. Alergia pokarmowa i niedojrzały układ pokarmowy Nadmierną reakcję układu immunologicznego na substancję pojawiającą się w środowisku dziecka, czyli alergen, określa się mianem alergii. W ciągu 6 miesięcy od narodzenia układ pokarmowy dziecka przechodzi poważne zmiany i rozwija zdolność do produkowania enzymów trawiennych oraz przeciwciał chroniących organizm. Na początku jednak układ trawienny jest bardzo niedojrzały, dlatego w pierwszych dniach życia niemowlak traci nawet 10% swojej masy urodzeniowej. Przewód pokarmowy i jelita każdego człowieka pokryte są błoną śluzową ochraniającą je przed mikrobami obecnymi w pożywieniu. W młodym organizmie ta bariera dopiero się wykształca. Przez jelita niepokryte jeszcze szczelnie błoną śluzową cząsteczki substancji (pożywienia) dostają się do krwiobiegu, co powoduje uczulenie. Do objawów alergii u noworodków ze strony układu pokarmowego należy nadmierne ulewanie, luźne stolce, kolka, bóle i wzdęcia brzucha, wymioty oraz obrzęk jamy ustnej i gardła. Maluszek może mieć też przewlekły katar i kaszel, chrypkę, świszczący oddech i trudności w oddychaniu. Na skórze mogą pojawić się różnego rodzaju wysypki, może wystąpić zaczerwienienie na policzkach i skórze, a także swędzenie i suche fragmenty ciała za uszami, w zgięciach kolanowych i łokciowych. Alergia a nietolerancja Różnica między alergią a nietolerancją polega na tym, że ta pierwsza jest reakcją organizmu o podłożu immunologicznym. Nawet minimalna ilość alergenu może spowodować wysypkę lub zaczerwienienie skóry, wywołać wymioty lub biegunkę, a w skrajnych przypadkach doprowadzić do szoku anafilaktycznego (stan zagrożenia życia). Nietolerancja pokarmowa powstaje na skutek niedojrzałości przewodu pokarmowego lub w wyniku przebytych chorób zakaźnych. Dziecko musi przyzwyczaić się do danego produktu, jego układ trawienia musi dojrzeć i po jakimś czasie maluch może spożywać nietolerowane wcześniej pożywienie. W nietolerancji ma znaczenie podana dziecku ilość konkretnego składnika (w alergii nie może to być nawet śladowa ilość). Alergia na mleko krowie Alergię (lub nietolerancję) na mleko krowie myli się często z nietolerancją laktozy. Wynika to z tego, że zarówno białka mleka krowiego, jak i laktoza znajdują się w nabiale. Laktozę trawią wszystkie niemowlaki (poza szczególnymi wyjątkami), bo znajduje się w mleku matki. Jej stężenie w kobiecym mleku jest nawet wyższe niż w mleku krowim czy mleku innych ssaków. Związane jest to z szybkim rozwojem ludzkiego mózgu, dlatego laktoza nie powinna być wykluczana z diety maluszka (tylko w szczególnych wypadkach i pod kontrolą lekarza). Alergia na mleko krowie (CMA – cow milk allergy) wiąże się z nadmierną reakcją układu immunologicznego na wybrane biała mleka znajdujące się w krowim mleku. Uczulenie na alergeny występuje najczęściej w okresie niemowlęcym i wczesnym dzieciństwie (a nawet już w życiu płodowym) i zazwyczaj ustępuje w wieku 2-3 lat. Alergia pokarmowa a karmienie piersią Alergia pokarmowa u niemowląt karmionych piersią pojawia się na skutek zjedzenia przez matkę pokarmu, na który organizm dziecka reaguje nadmierną odpowiedzią układu odpornościowego. Karmiąca mama musi więc dbać o swoją dietę i obserwować, jak zachowuje się dziecko na skutek zjadanych przez nią produktów. Jeśli maluch cierpi na jakiekolwiek objawy ze strony układu pokarmowego, oddechowego lub problemy skórne, należy zmodyfikować dietę i wykluczyć z niej najbardziej alergizujące produkty. W pierwszej kolejności należy wyłączyć żywność najczęściej uczulającą, czyli mleko krowie i nabiał, zboża, soję (tofu, sosy sojowe), jaja, orzechy, cytrusy, pomidory, truskawki, seler, czekoladę i ryby. To nie mleko matki uczula, ale składnik pożywienia, który się w nim znalazł, dlatego nie należy odstawiać dziecka od piersi, jeśli pojawia się u niego reakcja alergiczna. Wystarczy tylko wykluczyć z jadłospisu niebezpieczny dla malucha produkt i karmić piersią malucha najdłużej jak się da. Lekarze nie polecają, żeby przy karmieniu piersią od razu przechodzić na restrykcyjne diety, a stosować je tylko wtedy, kiedy są konieczne. Przez pierwsze 6 miesięcy życia, kiedy układ pokarmowy dziecka dopiero uczy się odpowiednio trawić, a układ immunologiczny przygotowuje do ochrony organizmu, karmiąca mama powinna zwracać uwagę na to, co zjada. Każdy niepokojący objaw u malucha sygnalizuje, że z diety trzeba wyeliminować określone produkty. Artykuł sponsorowany
. 411 39 475 317 283 338 436 141
alergia pokarmowa u niemowląt karmionych piersią forum
